Aklı hiç olmayana deli denir. Aklı olup da aklını kullanmayana veya kullanamayana ahmak denir. Ahmak, aklı az, görüşü kısa, basiretsiz kimsedir. Hz. İsa, (Körleri iyileştirmek, ölüleri diriltmek bana zor gelmedi. Fakat, ahmak olana, doğru sözü anlatamadım.) buyurdu.
Âlimler de buyuruyor ki:
Dişi ile tırnak uçlarını ısırmak ahmaklıktır. (Hz. Ali)
Ahmakla arkadaşlıktan sakın. Çünkü, sana iyilik edeyim derken, zararı dokunur. (Hz. Ömer)
Ahmaklar arasında bulunan horlanır, âlimler arasında bulunan hürmet görür. (Cafer-i Sâdık)
Dünyayı ele geçirmek için âhireti vermek ahmaklıktır. (İmâm-ı Rabbani.)
Yaratıkların en ahmağı nefistir. Çünkü her isteği kendi aleyhinedir... (İmâm-ı Rabbânî)
Kaza borcu var iken, nafile kılmak ahmaklıktır. (Abdülkâdir-i Geylânî)
Ahmaklığın alâmeti, kendi aybını bırakıp, başkasının aybıyla uğraşmaktır. (Sırrî-yi Sekatî)
Ahmağa verilecek en güzel cevap, sükuttur. (İbni Hibbân)
Nefsin arzuları peşinde koşan ahmaktır. Nefs ahmaktır, her istediği kendi zararınadır. (Muhammed Masum)
Hatasında ısrar eden ahmaktır. (Abdülhakîm Arvâsî)
İmran bin Husayn hazretleri, hadis-i şeriflere ve diğer delillerden değil de, (Bana yalnız Kur’andan bildir) diyen birine, (Ey ahmak! Kur’an-ı kerimde, namazların kaç rekat olduğunu bulabilir misin) buyurdu.
Hikmet ehli de buyuruyor ki:
Aklı olan karı-koca, birbirini üzmez. Hayat arkadaşını üzmek, incitmek, ahmaklık alametidir.
Akıllı ile istişare galibiyet, ahmakla istişare mağlubiyettir.
Ahmağın kalbi ağzında, akıllının dili kalbindedir. Yani ahmak sır saklayamaz, akıllı sırrı ifşa etmez.
Hadis-i şeriflerde de buyuruluyor ki:
Akıllı, nefsine uymaz, ibâdetlerini yapar, ahmak olan da nefsine
uyar, günah işler sonra Allah affeder diye ümitlenir. [Tirmizî]
Ahmak, ahmaklığından fasıkın [Açıktan günah işleyenin]
günahından daha büyük bir derde düşer. [Hakîm]
Ahmak olanla ilgini kes. [Beyhekî]
Sofradan düşen kırıntıyı yiyen fakirlik görmez, çocukları da ahmak olmaz. [İ. Neccâr]
Mümin sert değildir. Yumuşaklığından dolayı ahmak zannedilir.Deylemi
Her şey Allah’ın takdiri iledir. Akıl ve ahmaklık bile. [Buhârî]
Ahmaklığın en kötüsü ve dalâletin [sapıklığın] en büyüğü,
Müslümanlığı bırakıp, başka dine meyletmektir. [Deylemî]
Müslümanlığı bırakmak, yani dinsiz olmak ahmaklığın en kötüsüdür.
Kim Müslümanlığı bırakırsa mürted olur, hangi dine girerse girsin fark etmez. Bu bakımdan ateist, en ahmak kimsedir. Bir buğday tanesini, bir karıncayı yaratmaktan aciz olanın, kâinatın tesadüfen meydana geldiğini, bir yaratıcının bulunmadığını sanmasından daha büyük ahmaklık olur mu?
Kur’anı kerimde meâlen buyuruluyor ki:
(Kâfirlere “Müslümanların inandığı gibi siz de inanın” denilince, “Sefihlerin, ahmakların inandığı gibi mi inanalım?” derler; halbuki asıl ahmak kendileridir.) [Bakara 13]
DUA: Allah’ım bana; Değiştirebileceklerim için güç,
Değiştiremeyeceğim şeyler için sabır,
İkisinin arasındaki farkı anlamak için de akıl ver... (Amin)