KURAN`da dikkat ceken besinler

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]


DEĞERLİ BİR BESİN KAYNAĞI: BALIK

Deniz avı ve onu yemek size ve (yeryüzünde) dolaşanlara bir yarar olarak helal kılındı... (Maide Suresi, 96)

Kalp hastalıklarına yakalanan ve bu nedenle hayatını kaybeden kişilerin yaş ortalamalarının gün geçtikçe düşmesi, kalp sa lı ına gösterilen önemi büyük ölçüde artırmıştır. Tıpta, kalp hastalıklarının tedavisi konusunda pek çok yeni gelişmeler kaydedilse de, uzmanların asıl tavsiye etti i, bu hastalı a yakalanmadan önce alınacak önlemlerin titizlikle uygulanmasıdır. Uzmanlar kalbin sa lıklı işleyişinde ve hastalıkların önlenmesinde önemli bir besini tavsiye etmektedirler: Balık

Balı ın önemli bir besin olmasının nedeni; hem insan vücudu için gerekli maddeleri sa laması, hem de bedeni çeşitli hastalık risklerinden mümkün oldu unca uzak tutacak içeri e sahip olmasıdır. Örne in içerdi i Omega-3 asidi ile vücut sa lı ı için adeta bir kalkan görevi gören balı ın, düzenli olarak tüketildi inde kalp hastalıkları riskini azalttı ı ve ba ışıklık sistemini güçlendirdi i ortaya çıkmıştır.

Bilimsel olarak faydaları yeni kanıtlanan balı ın, de erli bir besin kayna ı oldu u günümüzden yaklaşık olarak 1400 yıl önce indirilen Kuran'da da bildirilmektedir. Yüce Allah, Kuran'da deniz ürünlerini, "Denizi de sizin emrinize veren O'dur, ondan taze et yemektesiniz..." (Nahl Suresi,14), "Deniz avı ve onu yemek size ve (yeryüzünde) dolaşanlara bir yarar olarak helal kılındı..." (Maide Suresi, 96) ayetleriyle haber vermektedir. Ayrıca Kehf Suresi'nde de, balı a özel olarak dikkat çekilmektedir. Bu surede Hz. Musa ve genç yardımcısının uzun bir yolculu a çıktıkları ve yanlarına da yiyecek olarak balık aldıkları bildirilmektedir:

Böylece ikisi, iki (deniz)in birleşti i yere ulaşınca balıklarını unutuverdiler; (balık) denizde bir akıntıya do ru (veya bir menfez bulup) kendi yolunu tuttu. (Varmaları gereken yere gelip) Geçtiklerinde (Musa) genç-yardımcısına dedi ki: "Yeme imizi getir bize, andolsun, bu yaptı ımız-yolculuktan gerçekten yorulduk." (Genç-yardımcısı) Dedi ki: "Gördün mü, kayaya sı ındı ımızda, ben balı ı unuttum..." (Kehf Suresi, 61-63)

Kehf Suresi'nde uzun bir yolculuk sırasında, yorulduktan sonra yiyecek olarak özellikle balı ın seçilmiş olması dikkat çekicidir. Dolayısıyla bu kıssadaki hikmetlerden biri olarak, balı ın faydalarına, besleyici yönüne işaret ediliyor olabilir. (En do rusunu Allah bilir.)


Nitekim balı ın besin olarak özelliklerini araştırdı ımızda çarpıcı bilgilerle karşılaşırız. Rabbimiz'in bizlere büyük bir nimeti olan balıklar özellikle protein, D vitamini ve eser elementler (vücutta çok az miktarda bulunan, fakat vücut için çok önemli bazı elementler) açısından mükemmel besin kaynaklarıdır. İçerdikleri fosfor, sülfür, vanadyum gibi mineraller sayesinde ise büyümeyi ve dokuların iyileşmesini sa larlar. Sa lıklı diş etleri ve diş yapısı oluşmasına yardımcı olur, cilt rengini güzelleştirir, saçların daha sa lıklı olmasını sa lar, bakteriyel enfeksiyonlarla mücadeleye katkıda bulunurlar. Ayrıca kandaki kolesterol oranını düzenleyici etkileriyle, kalp krizlerinin önlenmesinde önemli bir rol oynamaktadırlar. Nişasta ve ya ların parçalanarak vücutta kullanılmasına yardım ederler. Böylece daha enerjik ve daha kuvvetli olunmasını sa larlar. Öte yandan zihinsel faaliyetlerin düzenli çalışmasında etkilidirler. İçerdikleri D vitamininin ve di er minerallerin yeterli miktarlarda alınmaması durumunda ise, raşitizm (kemik zayıflı ı), diş eti hastalıkları, guatr, hipertiroit gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.129

Bunların dışında günümüz tıbbı, balı ın içerdi i Omega-3 ya asitlerinin sa lık açısından çok önemli bir yere sahip oldu unu keşfetmiştir. Hatta bu ya lar zaruri ya asitleri (EFA: essential fatty asit) olarak belirlenmiştir.

Balık Ya ındaki Omega-3'ün Faydaları

Balık ya ında sa lı ımız için özellikle çok önemli olan 2 farklı doymamış ya asidi türü bulunmaktadır: EPA (eicosapentaenoic asit) ve DHA (docosahexaenoic asit). EPA ve DHA çoklu doymamış ya lar olarak bilinmektedirler ve önemli omega-3 ya asitlerini içermektedirler. İnsan vücudu omega-3 ve omega-6 ya asitlerini üretemez dolayısıyla dışarıdan besinlerle alınmaları gerekir.

Balık ya ının -omega-3 ya asitlerini içermesi nedeniyle- insan sa lı ına faydaları hakkında çok fazla delil bulunmaktadır. Omega-3 ya asitleri, bitkisel ya larda da bulunmasına karşın, insan sa lı ını korumada çok daha az etkilidirler. Buna karşın deniz planktonları omega-3 ya asidini EPA ve DHA'ya dönüştürmede çok etkilidirler. Balıklar bu planktonları yediklerinde EPA ve DHA açısından zengin hale gelirler. Bu nedenle balık, vücut için son derece önem taşıyan bu ya asitleri açısından en zengin besinlerden biridir.

Balıktaki Ya Asitlerinin Hayati Faydaları

Balıktaki ya asitlerinin başlıca özelli i ise vücudun enerji üretimine katkıda bulunmasıdır. Bu ya asitleri, vücutta oksijene ba lanarak, elektron transferini gerçekleştirmekte ve vücuttaki birtakım kimyasal işlemler için enerji sa lamaktadırlar. Bu nedenle balık ya ı açısından zengin bir beslenmenin yorgunlu u giderdi ine, kavrama gücünü ve hareket kabiliyetini artırdı ına dair deliller de bulunmaktadır. Omega-3, kişinin enerji seviyesini oldu u kadar konsantrasyon yetene ini de arttırmaktadır. Balı ın "zeka besini" olarak ifade edilmesinin bilimsel bir temeli vardır çünkü, beyindeki ya ın ana bileşimi omega-3 ya asitleri içeren DHA'dır.

Kalp ve Damar Sa lı ında Balı ın Önemi

Balıkta bulunan omega-3 ya asidi kandaki kolesterolü, trigliseridi ve kan basıncını düşürerek, kalp sa lı ını koruyucu etkisi ile bilinmektedir.130 Trigliserit bir çeşit ya dır ve içerdi i zengin ya ve düşük protein bakımından LDL'ye (kötü kolesterole) benzer. Yükselmiş trigliserit seviyesi, özellikle yüksek kolestrol durumunda kalp hastalı ı riskini artırır. Ayrıca balık ya ları, bir kalp krizinden sonraki anormal kalp ritmlerinin, hayatı tehdit eden risklerini de azaltmaktadır.

Amerikan Tıp Birli i tarafından yapılan bir araştırmada, haftada 5 porsiyon balık yiyen kadınlarda kalp krizi geçirme oranlarının 1/3 oranında azaldı ı görülmüştür. Bunun, balık ya ında bulunan omega-3 ya asitlerinin, kanın daha az pıhtılaşmasına neden olmasından kaynaklandı ı düşünülmektedir. Kanın damarlarımızdaki normal hızı saatte 60 km'dir ve kanın yeterli derecede akışkan olması, yo unlu unun, miktarının, hızının normal seviyede olması hayati derecede önem taşır. Kanımız için en büyük tehlike -kanama gibi gerekli durumlar haricinde- pıhtılaşarak akıcılı ının azalmasıdır. Balık ya ları kandaki trombositlerin (vücutta kanama oldu unda kanı yo unlaştıran kan plakçıkları) birbirlerine yapışmalarını engelleyerek kanın pıhtılaşmasını azaltmada da etkili görünmektedir. Aksinde kanın yo unlaşması damarların daralmasına sebep olur. Bu durum da başta kalp, beyin, gözler ve böbrekler olmak üzere vücuttaki pek çok organın kanla yeterli miktarda beslenememesine, a ır çalışmalarına ve zamanla fonksiyonlarını yitirmelerine sebep olur. Örne in atardamar pıhtılaşma yüzünden tamamen tıkandı ında, damarın bulundu u yere ba lı olarak, kalp krizi, felç veya başka hastalıklar meydana gelebilmektedir.

Omega-3 ya asitleri alyuvarlar içindeki oksijen taşıyan hemoglobin molekülünün üretiminde ve hücre zarından geçen besinlerin kontrolünde de önemli rol oynamakta ve vücut için zararlı ya ların zararını engellemektedir.


Yeni Do an Bebeklerin Gelişimi İçin Önemi

Omega-3 ya asitleri insan beyni ve retinasının önemli bir bileşeni olmalarından ötürü, özellikle yeni do an bebeklerin ihtiyaçlarıyla ba lantılı olarak, geçti imiz on yılda önemli araştırmalara konu olmuştur. Omega-3'ün bebe in anne rahmindeki gelişimi ve yeni do muş bebe in gelişimindeki önemini kanıtlayan çok fazla delil bulunmaktadır. Omega-3 özellikle hamilelik dönemi boyunca ve bebeklik döneminin başlarında, beyin ve sinirlerin uygun şekilde gelişimi için çok önemlidir. Anne sütü de do al ve mükemmel bir Omega-3 deposu oldu undan, bilim adamları anne sütünün önemini özellikle vurgulamaktadırlar.



Eklem Sa lı ına Faydası:

Romatizmal artrit hastalı ında (romatizmaya ba lı atardamar enfeksiyonu) en önemli risk, eklemlerde meydana gelen aşınmanın, geriye dönüşü olmayan bir tahribata yol açmasıdır. Omega-3 ya asidi bakımından zengin bir beslenmenin, artrit oluşumuna engel oldu u, şişmiş ve hassas eklemlerdeki rahatsızlıkların da hafifledi i kanıtlanmıştır.

Beyin ve Sinir Sisteminin Sa lıklı Çalışması Açısından Faydaları

Omega-3 ya asidinin beyin ve sinir sisteminin sa lıklı şekilde çalışmasındaki etkileri yapılan pek çok araştırmada ortaya konmuştur. Ayrıca balık ya ı takviyelerinin depresyon ve şizofreni belirtilerini hafifletebildi i, Alzheimer hastalı ını (bellek kaybına sebep olan, günlük yaşam aktivitelerini engelleyen bir beyin hastalı ı) önledi i gösterilmiştir. Örne in depresyon geçiren ve 12 hafta boyunca 1 gram omega-3 ya asidi alan kişilerde, belirtilerin -endişe, hüzün ve uyku problemleri gibi- azaldı ı belgelenmiştir.131

Enfeksiyonel Rahatsızlıklara Faydası, Ba ışıklık Sistemini Güçlendirmesi

Omega-3 ya asitleri aynı zamanda, anti-enflamatuar (enfeksiyon önleyici) olarak görev yaparlar. Bu nedenle;

*Romatizmal artrit (romatizmaya ba lı atardamar enfeksiyonu),

*Osteoartrit (zamanla eklemlerin işlevlerini bozan bir hastalık),

*Ülseretif kolit (ba ırsak enfeksiyonuna ba lı yaralar) ve

*Lupus (ciltte yara oluşmasına sebep olan deri hastalı ı) hastalarının hepsinde kullanılabilir.

Ayrıca miyelini (sinir hücrelerini kaplayan zar) koruma özelli i vardır. Bu nedenle;

*Glokom (göz içi basıncın artmasıyla körlü e sebep olan hastalık),

*Multipl skeleroz (beyin ve omurilikte doku sertleşmesi sonucu oluşan ölümcül hastalık),

*Osteoporoz (kemik dokusunda yapısal zayıflamaya sebep olan hastalık) ve

*Şeker hastalarının tedavisinde kullanılır.

Tüm bunların yanı sıra;

*Migren hastalarında,

*Aneroksiyada (ölümcül olabilen yeme bozuklu u),

*Yanık tedavisinde

*Cilt sa lı ı ile ilgili problemlerin tedavisine de yardımcı oldu u belirtilmektedir.

Yüksek oranda omega-3 ya asidine sahip balıkla beslenen Grönland eskimoları ve Japonlar gibi toplulukların daha az kalp, damar hastalıklarına, astım ve sedef hastalı ı gibi hastalıklara yakalandıklarını gösteren çok kapsamlı veriler bulunmaktadır. Balık, bu nedenle tedavi edici bir besin olarak da tavsiye edilmektedir. Omega-3 ya asitleri kalp sa lı ı için, kanıtlanmış faydalarıyla, günümüzde beslenme uzmanlarının başlıca tavsiye ettikleri maddelerden biridir.

Genel hatlarıyla yer verdi imiz balı ın faydalarına her geçen gün yenileri eklenmektedir. Üstelik balı ın yararlarını ortaya çıkarmak, pek çok bilim adamının, üstün teknolojik imkanlarla donanmış araştırma merkezlerinin kullanılmasıyla mümkün olabilmiştir. Böylesine de erli bir besin kayna ına Kuran'da işaret edilmesi ve Kehf Suresi'nde özellikle yorgunluk giderici bir besin olarak bildirilmiş olması da elbette son derece hikmetlidir. Balıktan sa lanan tüm faydalar Rabbimiz'in bizlere verdi i büyük bir nimettir. Tüm besinlerde oldu u gibi balıklardaki üstün yapıyı da bizler için yaratan Alemlerin Rabbi olan Allah'tır.



129. Bilim ve Teknik Dergisi, Eylül 1998, s. 86.
130. B. J. Holub, "Fish oils and cardiovascular disease", CMAJ, 1989, c. 141, no. 1063; W.E. Connor, "The importance of n-3 fatty acids in health and disease", Am J. Clin. Nutr., 2000, c. 71, (1 Suppl):171S-5S; P. Angerer, C. von Schacky, "n-3 Polyunsaturated fatty acids and the cardiovascular system", Curr. Opin. Lipidol, 2000, c. 11, no. 1, ss. 57-63.
131. Archives of General Psychiatry, Ekim 2002, c. 59, ss. 913-919.